Het wereldwijd veel toegepaste anticonceptiemiddel ethinyl estradiol is in uiterst lage concentraties mede verantwoordelijk voor vervrouwelijking van mannelijke vissen en schelpdieren. Mogelijk dragen andere synthetische pilhormonen hier ook aan bij.

Naar de aanwezigheid en toxiciteit van EE2 in het watermilieu is veel onderzoek verricht 1). Dit slecht afbreekbare synthetische hormoon wordt in het oppervlaktewater aangetroffen in concentraties tot 4,3 (NL) en 15 (UK) nanogram/L. EE2 verstoort bij uiterst lage concentraties van 0,1 miljardste gram (0,1 nanogram) per liter oppervlaktewater de groei van slakken en de hormoonhuishouding van vissen. Uit het chronische toxiciteitonderzoek met EE2 blijkt dat de toxische concentraties duizend tot één miljoen keer kleiner zijn dan men op grond van acute toxiciteitstests concludeerde 2). 

Ook andere synthetische hormonen blijken in het oppervlaktewater voor te komen en zich in vis op te hopen in concentraties die vruchtbaarheid van vis aantasten. In het bloedplasma van vis uit door Rwzi-effluent beïnvloed oppervlaktewater is het progestageen levenorgestrel in relatief hoge concentraties gevonden (8,5-12 ng/ml), wat hoger is dan de therapeutische dosis (van 2,4 ng/ml) bij mensen. De concentratie van dit pilhormoon in het bloedplasma bij vissen lag tot 12.000x hoger dan in het oppervlaktewater waarin de dieren zich bevonden (bioconcentratiefactor, BCF = 12.000). De lichaamsconcentratie lag 15.000x boven de effectconcentratie van 0,8 ng/L 3). Te verwachten valt dat deze giftigheid van levonorgestrel voor vissen ook geldt voor andere waterorganismen en voor andere progestativa 4).

Zie verder: synthetische of natuurlijke pilhormonen?

1) Zie o.a. Harris et al 2011, the Consequences of feminisation in breeding groups of wild fish, Env Health Persp 119(3):306-311.
2) Kümmerer K et al 2001, Pharmaceuticals in the Environment: Sources, Fate, Effects and Risks, Klaus Springer, pp. 245.
3) Fick J et al 2010, Therapeutic Levels of Levonorgestrel Detected in Blood Plasma of Fish: Results from Screening Rainbow Trout Exposed to Treated Sewage Effluents, Environ. Sci. Technol. 2010, 44, 2661–2666; Zeilinger J et al 2009, Effects of Synthetic Gestagens on Fish Reproduction, Environ. Toxicol. Chem. 28 (12):2663–2670.
4) Zie bijvoorbeeld: Paulos P et al 2010, Reproductive responses in fathead minnow and Japanese medaka following exposure to a synthetic progestin, Norethindrone, Aquatic Toxicology 99:256–262.