10. groene farmacie - afval- en milieufase
 
De zorg voor verspreiding van medicijnen en hun omzettingsproducten vanuit het lichaam beperkt zich momenteel tot de zeer giftige anti-kankermiddelen 1). Vooral in het ziekenhuis is de alertheid groot; in een verpleeghuis of in de thuis-situatie wordt deze zorg al minder. En zodra het anti-kankermiddel met de urine, ontlasting e.a. in het riool verdwijnt stopt deze zorg ook in het ziekenhuis volledig.
 
Evenmin wordt aandacht besteed aan de resistente bacteriën die het lichaam van mens of dier tijdens en na een antibioticumkuur verlaten en anderen kunnen besmetten.
 
De "groene farmaceut" neemt daarentegen de volle verantwoordelijkheid voor de afval- en milieufase van het medicijn. Hij is op de hoogte van de mate en vorm waarin medicijnen en resistente micro-organismen via urine en ontlasting worden uitgescheiden; en overziet de mogelijke verspreidingsroutes en bestemmingen van het middel, de omzettingsproducten, en resistente micro-organismen. Deze farmaceut stelt alle benodigde informatie beschikbaar over de eigenschappen en de gezondheids- & milieurisico’s van het product in de afval- en milieufase. Ook zoekt hij oplossingen voor behandeling van de restanten in urine en ontlasting, vóórdat lozing op het riool of injectie in de bodem plaatsvindt.

Wat kunnen betrokkenen nu al doen?
  1. Overheden: het opzetten van bewustwordingscampagnes, gericht op maatschappelijk verantwoord medicijngebruik door mens en dier.
  2. (Drink)waterbeheerders, samen met producenten en distributeurs van medicijnen: monitoring van gebruiks- en lozingscijfers; kennisontwikkeling over gedrag en -risico’s van medicijnen in de milieukringloop; en het stimuleren en nemen van maatregelen om lozing tegen te gaan, zie verder MEDUWA (MEDicijnen Uit het WAter), een methodiek voor een ketenbrede aanpak van medicijnvervuilng. 
  3. Waterbeheerders en drinkwaterproducenten: een cultuurverandering in het waterbeheer, waarbij waterbeheerders watertaken met anderen delen. 
  4. Ziekenhuizen, (huis)artsen, (ziekenhuis)apothekers, producenten, patiënten en onderzoekers: voor de opvang van de persistente geneesmiddelen kan in het ziekenhuis, verpleeghuis, woonhuis en onderweg gebruik worden gemaakt van een mobiel toilet of plaszakken, zie afbeelding. Voor een antibioticumkuur (incl. resistente micro-organismen) en chemotherapie (anti-kankermiddelen, cytostatica, of oncolytica) zijn verbrandingstoiletten een optie, zie afbeelding. Onderzoek is nodig naar de haalbaarheid, effectiviteit en duurzaamheid van afvalscheidingsmethodieken bij de bron.
  5. Producenten, siervishouders en -kwekers, (pluim)veetelers, slachterijen: water van medicijn(metabolieten) en resistentie ontdoen voordat het op het riool of oppervlaktewater geloosd wordt.


Mobiel toilet voor vrouwen en mannen
(www.ladybag.de; www.roadbag.de)
Een gel absorbeert de urine snel,
waardoor het zo bij het vast afval kan.



Voorbeeld van een verbrandingstoilet (fritidstoa, Zweden)
De ontlasting en urine worden op 600 graden Celsius verbrand. Enkel as blijft over. Een keerzijde: wanneer de medicijnen metalen bevatten (bv platina in cisplatine) komen deze metalen in de as en mogelijk (via vliegas) in het rookkanaal terecht.


1) Hilhorst SKM et al 2001, Blootstelling aan cytostatica in ziekenhuizen. Stand der techniek op het gebied van beheersmaatregelen, Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid, Den Haag.