 |
Wat is professionele voedselbosbouw?
Professionele voedselbosbouw is een combinatie van bos-, tuin- en landbouw, waarbij langs goed toegankelijke paden rijen bomen, struiken en kruiden worden geplant die eetbare vruchten, bloemen, bladeren, scheuten, bast, hout en wortelen voortbrengen. Op den duur (na ongeveer tien jaar) ontstaat een bos dat voldoende licht doorlaat om de vruchten e.d. te laten groeien. Daarnaast biedt de aanplant ook voldoende bescherming, waardoor een typisch bosklimaat ontstaat, dat de planten tegen droogte en harde wind beschermt. Voedselbosbouw is een complexere vorm van agroforestry, waarbij in een weiland of akker rijen bomen of struiken worden geplant die o.a. voedsel voortbrengen.
Wat levert een voedselbos op?
Per hectare kunnen deze bossen na 10 tot 15 jaar tot zo’n 10.000 kilo aan voedsel en andere producten voortbrengen, zonder jaarlijkse landbewerking en zonder gebruik van (kunst)mest, bestrijdingsmiddelen en medicijnen.
Afbeelding: Dronebeeld van een deel het voedselbos Nij Boelens te Boelenslaan, Friesland, dat werd aangeplant in 2012. Een ander deel werd aangeplant in 1994. Nij Boelens is daardoor een van de oudste voedselbossen van Nederland. De productie van dit voedselbos wordt echter (nog) niet commercieel benut.
|
Hoe kan dat?
Omdat de bodem na de plantfase niet meer wordt aangeraakt (niet ploegen noch spitten) ontstaat daar een gemeenschap van bodemorganismen, waaronder schimmels, die we kennen van hun vruchtlichamen (paddestoelen). Deze wijdvertakte mycorrhizale bodemschimmels werken samen met de plantenwortels, waar ze in en/of omheen groeien. Ze leveren de planten water en voedingsstoffen zoals fosfaten uit de bodem, en nemen suikers en eiwitten op die de plant via de wortels afgeeft. Omdat een schimmel meerdere planten tegelijk bereikt, maken ze ook uitwisseling van voedingsstoffen tussen verschillende plantensoorten onderling mogelijk. Naast voedingstoffen transporten de schimmels ook signaalstoffen, die planten bijvoorbeeld waarschuwen voor een op handen zijnde insectenplaag, waartegen de planten zich kunnen beschermen door de aanmaak van bepaalde gifstoffen. Omdat de schimmels het wortelstelsel in feite (tot wel een factor 1000) vergroten bespoedigen zij de groei van de planten waarmee ze samenleven.
Hoe nuttig zijn voedselbossen in het landschap?
Naast voedselproductie en een bron van inkomsten tegen een relatief geringe inspanning, slaan voedselbossen, samen met de mycorrhizale schimmels en andere bodemorganismen, koolstof en stikstofverbindingen op, houden water vast, zorgen voor meer dier- en plantensoorten, gaan plaagvorming tegen, zorgen voor verkoeling, en verfraaien het landschap.
Is voedselbosbouw een nieuwe vorm van landbouw?
In de tropen bestaat voedselbosbouw al duizenden jaren. Zo bestaat het Amazonewoud voor een groot deel uit boomsoorten die mensen daar om hun vruchten hebben aangeplant. In Europa is deze methodiek nieuw en biedt een alternatief voor een landbouwpraktijk, die bodem verdroogt, verarmt en vervuilt; lucht vervuilt; voedsel met pesticiden, medicijnen en resistente bacteriën verontreinigd; biodiversiteit verlaagt; en voor de boeren zelf geen toekomst biedt.
Hoe staat het met voedselbosbouw in Europa?
Voedselbosbouw staat in het Europese klimaat, met haar extreme temperaturen, nog in de kinderschoenen. In Nederland zijn de afgelopen 20 jaar meerdere voedselbossen aangeplant, waardoor ze nog jong zijn en nog weinig opbrengen. Ook zijn de oppervlakten klein en wordt tijdens de aanplant weinig rekening gehouden met de marktvraag. Om een bijdrage te leveren aan een gezond landschap, waarin toekomstige generaties kunnen leven en boeren, werken Stichting Huize Aarde, stichting Voedselbosbouw Nederland, de universiteit Osnabrück, en Hochschule Rhein Waal, sinds 2021 samen rond voedselbosbouw. Gestart wordt in de Duits-Nederlandse grensstreek. Tijdens het Interreg-VI A-project Regeneratieve landbouw (1 juli 2023 - 29 februari 2024) maakten zij een plan om voedselbosbouw in het Nederlands-Duitse grensgebied verder te professionaliseren. Er werden duizenden boeren in de regio benaderd. Enkele tientallen toonden direct interesse in voedselbosbouw. Ook hebben een tiental grote en kleine potentiële inkopers hun interesse in voedselbosbouwproducten getoond. Het doel is enkele Duitse en Nederlandse demonstratieboerderijen aan te wijzen waar voedselbosbouw, samen met andere kennisinstellingen en innovatieve bedrijven, verder wordt ontwikkeld. Blijft hier op de hoogte van de vorderingen. Deze activiteiten werden mogelijk gemaakt door EUREGIO Kleinprojectenfonds en het Europese Fonds voor Regionale Ontwikkeling (EFRO) van het Interreg VI A-programma Deutschland-Nederland.
Zie verder:
