overgebruik van geneesmiddelen

- humaan
Ondanks het feit dat de Nederlandse huisarts voorzichtig voorschrijft (75 à 80% schrijft “evidence based” voor aan de hand van officiële richtlijnen van het Nederlandse Huisartsen Genootschap) is het humane medicijngebruik vaak hoger dan strik noodzakelijk. Het overgebruik varieert van 10% (bepaalde hormonen), 40% (slaap- en kalmeringsmiddelen), 75% (antikankermiddelen en antidepressiva) tot 96% (anti-alzheimermiddelen), zie onderstaande tabel en diagram, gebaseerd op onderzoek en expert opinions uit de zorgsector zelf. Door de farmaceutische industrie wordt erkend dat 90% van de medicijnen slechts bij 30-50% van de patiënten effectief is 1). De reductiemogelijkheden zijn daardoor betrekkelijk, omdat de arts van tevoren (nog) niet goed kan inschatten of een behandeling aan zal slaan. Verder bestaat weinig inzicht in andere factoren die het overgebruik veroorzaken. Zo valt te verwachten dat medicijnmarketing ook in Nederland aanzienlijk bijdraagt aan niet-rationeel medicijngebruik 2).

- veterinair
Omdat in deze sector vooral bedrijfsmatige factoren een rol spelen is vermindering van het overgebruik medisch gezien goed mogelijk. Het overgebruik van antibiotica in de veeteelt bedraagt in het jaar 2007 nog 90%. Sindsdien is de inzet van antibiotica aanzienlijk teruggebracht. Ook andere groepen geneesmiddelen worden in grote hoeveelheden aan dieren toegediend. Bij deze middelen is geen sprake van afname. Precieze gegevens ontbreken echter.

Al met al valt hier veel te winnen, zowel voor de gezondheid (minder bijwerkingen), de economie, als voor de milieukwaliteit.

1) Dr. Allan Roses, vice-president Generics GlaxoSmithKline, The Independent 8 december 2003.
2) Door marketing nam het medicijngebruik 50% toe, Law MR et al 2008, Effect of illicit direct to consumer advertising on use of etanercept, mometasone, and tegaserod in Canada: controlled longitudinal study, BMJ 337:557-560.

Bronnen tabel en diagram:
- maagzuurremmers
Alike van der Velden 2008, proefschrift UMC-Utrecht. Ook kan 30% met een lagere dosis toe, http://www.uu.nl/NL/Actueel/Pages/Eenvijfdevanpatientengebruiktonnodigmaagzuurremmer.aspx.
- humane antibiotica (luchtwegen)
Hosptaken et al 2003, Huisarts & wetenschap 46(6).
- slaap- en kalmeringsmiddelen
50% volgens "expert judgement" door het Instituut voor Verantwoord medicijngebruik, in Roorda JH & Derksen JGM 2006, Emissiereductie van humane geneesmiddelen naar watermilieu, rapport Grontmij.
30% uit Bronnen in Hoebert JM et al 2012, Reimbursement restriction and moderately decreases benzodiazepine use in general practice. Annals of Family Medicine 10(1)42-49.
40% (bron volgt).
- astmaremmers (kleine kinderen)
Zuidgeest MGP 2008, Children and asthma medication. When is that inhaler just a breath away? PhD Thesis RU Utrecht.
- anti-ADHD (kinderen)
64% van Pelsser LM, Frankena K, Toorman J, et al. Effects of a restricted elimination diet on the behaviour of children with attention-deficit hyperactivity disorder (INCA study): a randomised controlled trial, Lancet 2011; 377: 494-503;
70% van LM Pelsser (gebaseerd op ander onderzoek) op www.adhdenvoeding.nl (20.02.2011)
- humane antibiotica (longinfecties)
driedaagse kuur is afdoende ipv conventionele 7-10 daagse kuur; Rachida el Moussaoui en Jan Prins, AMC Amsterdam, in BMJ juni 2006.
- anti-kankermiddelen (cytostatica/oncolytica/chemotherapeutica)
75% van Dr. Allan Roses, vice-pres. Generics GlaxoSmithKline, The Independent 8 dec 2003.
30% uit SZW 2004 Gids ketenzorg gevaarlijke stoffen in ziekenhuizen: uit (niet nader geduid) promotie-onderzoek naar chemotherapie als vorm van palliatieve zorg blijkt dat zo’n 30% van de toegediende cytostatica geen (positief) effect heeft op de gezondheid, maar wel negatieve effecten op de medewerkers, derden en het milieu.
90% van het middel cytabarine voor de behandeling van leukemie (acute myeloïde leukemie), Löwenberg B. et al 2011, Cytarabine dose for acute myeloid leukemia, NEJM 364(11)1027-1036.
- anti-depressiva
84% van het project Doorbraak Depressie Tilburg, Huisartsenpraktijk De Reeshof. 2006.
75% van Dr. J.F.F. Lekkerkerker, Voorzitter College ter Beoordeling geneesmiddelen, december 2003.
- anti-alzheimermiddelen
Betreft tacrine, donepezil, rivastigmine, galantamine, memantine, Dr. J.F.F. Lekkerkerker, Voorzitter College ter Beoordeling geneesmiddelen, december 2003, http://noorderlicht.vpro.nl/artikelen/15227091/
- veterinaire antibiotica
Kijlstra e.a. 2007 (bron volgt); FIDIN 2009, Antibioticarapportage 2008, www.fidin.nl